Vincent van Gogh: ‘Slaapkamer’ (1888) olieverf op doek (72x90cm) Collectie Van Gogh Museum. Copyright: Van Gogh Museum, Amsterdam - 2010
De Slaapkamer van Vincent van Gogh uit 1888 verhuist naar Japan voor een tentoonstelling over hoe je een kunstenaar wordt. Dus moet de slaapkamer worden opgeknapt en schoongemaakt, de vloeren geschrobd, het beddengoed verschoond, de schilderijtjes aan de muur afgestoft, de ramen gelapt en waar nodig een nieuw likje verf. De Japanners moeten niet denken dat die onbehouwen Nederlanders slonzen zijn.
Dat is al eens eerder gebeurd, zo’n grote schoonmaak, want het schilderij raakte beschadigd toen Van Gogh het nog in z’n atelier had staan. De door het Van Goghmuseum recent uitgevoerde restauratie van de Slaapkamer bracht een aantal zaken aan het licht die onder de titel ‘Slaapkamergeheimen’ tijdelijk worden geëxposeerd.
De slaapkamer bevond zich op de eerste verdieping van het zogenaamde Gele Huis in Arles dat hij betrok, in afwachting van zijn vriend Paul Gauguin. Beneden had je het atelier. In ‘Slaapkamer’ is de komst van Gauguin verbeeld door twee stoelen en twee beddenkussens. Zoals we weten liep het samenwonen van beide kunstenaars rampzalig af. Maar dat wist Van Gogh nog niet. Hij wilde zijn vriend imponeren met enkele kersverse schilderijen, zoals dit slaapkamertafereel. Daarin bracht hij in praktijk wat hij kort daarvoor geleerd had uit een publicatie over de kleurenleer van de Franse kunstenaar Delacroix.
Kleur, daar ging het voortaan om, niet als verfraaier, maar als verteller. In Arles paste Van Gogh in zijn werk voor het eerst sterke contrasten toe met complementaire kleuren als ‘schrikwekkend groen en bloedrood’, zoals hij het omschreef om aan te geven dat kleur voor emotie staat. In Slaapkamer paste hij datzelfde principe toe, groen tegen rood of oranje, blauw en violet tegen geel.
Twee weken na de vreselijke ruzie tussen van Gogh en Gauguin, waarbij Van Gogh zijn oor bijna had afgesneden, trad de Rhône buiten haar oevers en liep het atelier onder water. Slaapkamer was zo vuil en beschadigd geworden, dat Van Gogh een tweede versie schilderde en later nog eentje. De restauratie bracht aan het licht dat we steeds naar een vergeelde verflaag keken en niet naar de kleuren die Van Gogh zo zorgvuldig had uitgezocht. Zo bleken de rode plavuizen vloer lichtplekken te vertonen, afkomstig van het zonlicht door de vensters en blijkt het blauw van de muren in werkelijkheid lila te zijn. De sporen van de eerdere restauratie werden verwijderd. Zo krijgen de Japanners een schone en kleurige slaapkamer te zien, waarin de befaamde Hollandse neiging tot schrobben en poetsen optimaal tot haar recht komt.
Slaapkamergeheimen. Van Gogh Museum, Amsterdam. Open: ma t/m zo 11-17 uur. T/m 19 september.