Place Pigalle in 1887 met links op de hoek Café de la Nouvelle Athènes. copyright: www.aloj.us.es
Als we dan toch naar ‘Manet, uitvinder van het moderne’ in Musée Orsay in Parijs gaan, kunnen we net zo goed op zoek gaan naar de plekken waar Manet en zijn collega’s hun tijd doorbrachten. In hun ateliers natuurlijk. Maar voor de rest in de kroeg. Manet, die in Café Guerbois aan de Avenue de Clichy het artistieke centrum vormde, heeft nog een mooie impressie getekend van de stamgasten die daar elke donderdag en zondag te vinden waren. Tot voor kort kende de stad Groningen ook een kunstenaarskroeg, De Kale Jonker. Als de kunstenaars met hun modellen uitgeschilderd waren, kon je ze daar aantreffen. Maar De Kale Jonker is nu een bourgeoiscafé geworden. Het schilderachtige pleintje met terras, dat de bijnaam Place du Tertre droeg, heet nu weer gewoon Gedempte Zuiderdiep.
In Parijs, aan de voet van de Montmartre, had iets vergelijkbaars plaats. De kunstenaars verhuisden van Café Guerbois, de Kale Jonker van Parijs, zeg maar, naar Café de la Nouvelle Athènes aan de Place Pigalle nummer 9. Daar werd absint en goedkope wijn gedronken, ether gesnoven en verhitte discussies gevoerd. Manet kwam er, evenals De Toulouse Lautrec, Sisley, Degas, Renoir, Monet en soms Cézanne. De modellen, onder wie Lili Grenier, Hélene Vary, Carmen Gaudin, Jeanne Wenz en Suzanne Valadon, werden er, compleet met café-interieur, vereeuwigd. Suzanne Valadon keek tussen het poseren door goed hoe de schilders hun vak uitoefenden en werd zelf kunstschilder. De beste, volgens Degas en haarzelf. Degas schilderde in Nouvelles Athènes in 1876 zijn beroemde ‘Absintdrinkster’. Manet vereeuwigde er een man met hoed. Nouvelle Athènes bezat het meest geschilderde café-interieur uit de kunstgeschiedenis.
Het café werd in 2004 gesloopt waarna er een echte architect op werd losgelaten, zodat het nieuwe gebouw luidruchtig vloekt met de omgeving. In 1911 heette het Monico, in de oorlogsjaren werd dat veranderd in Sphynx en was het een stripteasetent voor de Nazi’s. Vanaf de jaren ’80 zat rockcafé New Moon er in. Ook dat is nu passé.
Waar in deze tijd de Parijse kunstenaars hun stamkroeg hebben, weet ik niet. Zo is het in Groningen evenmin duidelijk waar de schilders en hun modellen naar toe zijn getrokken. Naar Café De Sigaar, bijvoorbeeld, naar Café De Beurs. De Wolthoorn misschien. Van een Groningse Nouvelle Athènes is in ieder geval geen sprake meer.
De expositie ‘Manet, uitvinder van het moderne’ in Musée d’Orsay in Parijs duurt tot en met 17 juli 2011. Open: elke dag vanaf 9.30 uur.