Willem Hussem: ‘Compositie’ (1964) olieverf op doek (100x130cm) Copyright: 2011/Museum Belvédère, Heerenveen
Het spannende van zuiver abstracte kunst, is dat het zonder voorstelling – louter met basisprincipes als compositie en kleur of zwart-wit – iets kan uitdrukken. Het is vergelijkbaar met iemand die niet kan spreken, niets kan vertellen, maar met gebaren en lichaamstaal toch zijn of haar bedoelingen duidelijk weet te maken.
De Haagse schilder/beeldhouwer/dichter Willem Hussem (1900-1974) was op het gebied van de abstractie een van de belangrijkste kunstenaars in ons land, van een niveau dat veel abstracte kunst ontbeert, zoals ook op figuratief gebied veel middelmaat te zien is.
In de jaren ’60 kwam Willem Hussem tot een zuiver abstracte beeldtaal, waar zijn eerdere werk nog abstract-expressionistisch oogde, zoals dat van Jan Jordens of Jaap Nanninga. Toch zijn de abstracte vormen van Willem Hussem nooit helemaal geometrisch abstract. Zowel de dotten en slierten op het onderstaande schilderij als in zijn andere werk verraden allemaal de beweging van de kwast.
Want daar lijkt zijn oeuvre over te gaan, over spannende abstractie, maar vooral over beweging. Al zijn schilderijen tonen vallende, tuimelende, buitelende en stuiterende vormen, bewegingen die zich voor je gevoel zelfs buiten het doek voortzetten.
Het frappante is dat de gedichten van Willem Hussem eveneens over bewegen gaan. Het speciaal door Museum Belvédère uitgegeven dichtbundeltje ‘De eeuwigheid duurt ieder ogenblik’ illustreert dat duidelijk.
‘Een vis springt uit het water op / en duikt onder…’
‘Meeuwen wiegen / voor de kust…’
‘…de zee omhelst de zon.’
‘Hoger en hoger klimt de maan.’
‘De ganzen trekken…’
’Schuchter maakt de maan / zich van het eiland los’
Steeds zijn daar de observaties van dynamiek. Zijn gedichten lijken vertalingen van zijn geschilderde werk, zoals zijn beeldende werk op geschilderde gedichten lijkt. Dat springen, duiken, wiegen, trekken, klimmen, losmaken en omhelzen lijkt zich namelijk net zo goed in zijn schilderijen af te spelen, wat wordt versterkt doordat lijnen, vlakken en bolvormen nooit zijn geabstraheerd tot een strenge steriliteit, maar aangename rafelranden vertonen. Dat maakt ze menselijk, vibrerend, bijna emotioneel. Het is op dat werk niet de kille geometrie die overheerst, maar de suggestie van aaibaarheid.
En dan de grote formaten. De 22 speelse composities van Willem van Hussem zijn metersgroot en knallen van de wanden in Museum Belvédère. Het zijn complete universums, die je opnemen en waarin het prettig toeven is.
‘Willem Hussem – Vormen van Ruimte’ Museum Belvédère, Oranjewoud bij Heerenveen. Open: di t/m zo 11-17 uur. T/m 20 november.
Hussem-festival in Den Haag. Theater Dakota (o.a. films) en Pulchri – 1 t/m 30 oktober.