Léa Seydoux (links) als Bianca de Montfort in ‘Mistérios de Lisboa’ (2010) van Raul Ruïz. Copyright: GNU Free Documentation License
De Chileense cineast Raul Ruïz (1931-2011) was een van die zeldzame filmmakers die proberen met beelden niet alleen iets zichtbaar, maar ook voelbaar te maken. Dat maakte zijn films, anders dan een doorsnee film in de bioscoop, tot filmkunst. Daarmee wordt niks ingewikkelds bedoeld, ook niets elitairs, het is gewoon een andere manier van een verhaal vertellen.
Film is vanaf de uitvinding ervan een medium geweest dat zich enerzijds richtte op entertainment en anderzijds op kunstzinnigheid en experiment. Kunst kan nu eenmaal niet altijd vermaak zijn, zoals het leven dat ook niet is. Een noodzakelijke ontsnapping? Ja, maar ook dat kan op heel verschillende manieren. Raul Ruïz filmde dromen. Op zijn manier wist hij ook de onderliggende gevoelens, de atmosfeer en het tempo van het verhaal over te brengen. De magie in zijn films bestaat eruit dat onder zijn filmbeelden vaak een vage dreiging voelbaar wordt, een vermoeden van iets, een soort suspense, zoals Hitchcock die ook met beelden en montage wist te wekken.
Dat vergt een andere manier van film maken. Met een traag tempo bijvoorbeeld, zodat de tijd de gelegenheid krijgt op ons in te werken en wij ons ritme op die van de film kunnen afstemmen. Met als logisch gevolg een klein publiek. Maar anderen bood het de gelegenheid om kennis te maken met die andere filmtaal. Kunst, inderdaad. Van het soort dat straks niet meer gesubsidieerd mag worden omdat het niet voor de massa wordt gemaakt.
Tekenend voor deze tijd is dat de laatste film van Raul Ruïz, het bijna zes uur durende historische drama ‘Mistérios de Lisboa’ niet in Nederland werd uitgebracht. Het speelt zich af in Lissabon eind 19de eeuw, een intrigerend verhaal over de adel en de haute bourgeoisie, hun mysterieuze verledens, die zich deels in kloosters afspeelden, hun geheime hartstochten, liefde, jaloezie en moordlust. Omdat Mistérios oorspronkelijk een tv-serie was, is Ruïz hierin minder experimenteel, minder associatief, dan we van hem gewend waren. Maar het blijft bijzonder genoeg en al zijn stijlkenmerken zijn erin aanwezig. Echt film, echte cinema.
NRC-Handelsblad biedt de film aan. Een unicum. Want gelukkig zijn er juist in deze tijd kranten die er ondanks de recessie een flink schepje bovenop doen wat kunst betreft. Zodat ook krantenlezers die misschien niet zoveel met kunst hebben toch een beetje kunnen ontstijgen aan de alledaagse middelmaat.
Raul Ruïz: ‘Misterios de Lisboa’, 3 dvd’s in cassette uitgebracht door NRC-Handelsblad (26,95 euro). Bestelbaar via www.nrclux.nl/film