De grote lichthal in het Amsterdamse Tropenmuseum. Copyright: Koninklijk Instituut voor de Tropen
Het is niet te geloven, maar het Amsterdamse Tropenmuseum moet eind 2012 sluiten, als het aan dit kabinet ligt. Als dat gebeurt, is het hek van de dam en mogen Rijksmuseum en Stedelijk Museum onze regering eveneens ernstig vrezen. Nooit gedacht dat in deze rubriek bezuiniging op kunst en cultuur een onderwerp zou zijn, maar dat krijg je als kunst niet meer vanzelfsprekend is en het bestaansrecht ervan afhankelijk wordt van de hersenloze grillen van de politiek.
In 2003 trof het Volkenkundig Museum in Groningen het lot dat nu het Tropenmuseum boven het hoofd hangt. Het Volkenkundig Museum werd, evenals het Natuurmuseum, opgeheven. De collectie ligt zielloos in dozen en op planken opgeslagen in een depot ergens op het Zerniketerrein en mag zo af en toe als versiering dienen in het Universiteitsmuseum. Om de inhoud, de samenhang of de betekenis gaat het niet meer.
Toegegeven, het Volkenkundig Museum was een tamelijk saai museum. Dat lag voornamelijk aan het gebouw. Maar er waren, vooral op de eerste etage, hoekjes en opstellingen met een heel bijzondere sfeer. Iets van de magie van al die magische voorwerpen uit geheimzinnige, verre landen straalde af op de ruimte en de bezoeker. Als je als kind ooit van je leven echte toverboeken wilde zien, kon je daar terecht.
Het Tropenmusuem in Amsterdam is wat dat betreft één groot toverboek, niet alleen de collectie, maar het hele gebouw. Het Übersee Museum in Bremen komt een beetje in de buurt, maar dat staat aan een stationsplein naast een industrieel spoorwegstation. Het Tropenmuseum ligt echter aan een laan met een exotische naam, de Plantage Middenlaan tussen Artis en de Hortus. Een complete stadswijk waar je je in een andere wereld waant.
Als kind ging ik net zo graag naar dat museum als naar Artis. Je kwam er in een exotische lichthal, een hoge tempel in koloniale stijl. Brede, marmeren trappen voeren je naar hogergelegen verdiepingen. Als Amsterdams jochie dwaalde ik dan door een sprookjesboek, belandde midden in een Afrikaanse kraal of Indonesische kampong en stapte een rieten huis op palen binnen. Op zondagochtend kringelden de magische klanken van een gamelanorkest langs de pilaren en galerijen omhoog. Je hoeft er niet voor met de boot naar Djakarta, India of Togo. Dankzij dat grote stenen toverboek reis je overal naar toe. Sterker nog, het voert je in geuren en kleuren een driedimensionale wereld binnen. Fascinerend.