Giotto di Bondone: ‘Legende van de Heilige Franciscus. Tafel 20. Dood en verrijzenis van Sint Franciscus. (fresco in de Kerk van Assisi)
In de witte Franciscusbasiliek in Assisi heeft de duivel zich verstopt. Dat stond laatst in de krant. De duivel had zich eeuwenlang onzichtbaar gehouden, maar hij werd betrapt toen tijdens langdurige restauratiewerkzaamheden van de schilderingen van Giotto zijn kop in een wolk bleek te zitten. Dezelfde wolk waar Onze Lieve Heer zijn voeten op laat rusten. Het zou een grapje van Giotto zijn geweest. Maar dat is te optimistisch gedacht, vrees ik.
Meestal is de duivel een brutale rekel die het niet kan laten met veel lawaai, stinkende winden en gele zwaveldampen zijn opwachting te maken. Maar volgens een andere geloofsopvatting is de duivel juist vreselijk slim, kan ‘ie alle gedaanten aannemen, zoals van een heilige of een kunstschilder, en huist ‘ie zelfs in ons hoofd en in ons hart, terwijl wij al ruim een eeuw denken dat kwade inblazingen uit onszelf voortkomen.
Giotto di Bondone en Thomas di Celano schilderden tussen 1297-1300 in de basiliek niet minder dan 28 fresco’s over leven, werken en wonderen van de Heilige Franciscus. Een schitterend beeldverhaal waar we niet zomaar aan voorbij lopen.
Nou wonen er veel meer duivels en demonen in de Franciscusbasiliek. Het tiende tafereel laat namelijk zien hoe Franciscus een hele zwerm uit de stad Arezzo verdrijft. De beestjes zoeken haastig een ander onderkomen. En op afbeelding 27 zien we een duivel op de vlucht voor een engel.
De duivel waar het echter om gaat, bevindt zich op tafereel nummer 20 waar de dood en de verrijzenis van Franciscus staan afgebeeld. Je zou denken dat het verhaal dan afgelopen is, maar er volgen nog acht fresco’s omdat Franciscus ook na zijn dood nog ene hele serie wonderen verrichtte.
Misschien heb ik als niet-katholiek teveel horrorfilms gezien, maar ik kan me niet aan het akelige vermoeden onttrekken dat de duivel nog veel slimmer was dan alle kapelaans ter wereld ooit hadden gedacht. Zij zijn voor een deel immers ook niet van boze influisteringen verschoond gebleven. Wie zegt dat de duivel niet in Giotto zelf gevaren was? Of, nog erger, in de persoon van de Heilige Franciscus. Achteraf beschouwd verrichtte hij overdreven veel wonderen na zijn dood. Ook de duivel kan immers toveren. Wellicht heeft het monster zelfs de aardbeving in 1997 aangericht waardoor die fresco’s nu moeten worden gerestaureerd.