Dat een al zo vaak vertelde en verfilmde dramatische gebeurtenis uit het verre verleden nog zoveel emoties kan wekken, is opmerkelijk. Dat is het geval bij de film Les Adieux à la reine van Benoit Jacquot. De beroemde regisseur van films als Villa Amalia, neemt ons mee naar de laatste dagen van Marie Antoinette, de koningin van Frankrijk die we in Marie Antoinette (Kirsten Dunst) van Sofia Coppola in Versailles zagen arriveren om in roze en babyblauwe wolken van tule en zijde in een onschuldige wereld vol glamour te belanden.
Benoit Jacquot toont ons de situaite zoals die was vanaf 14 juli 1789, toen de koninklijke familie, de in Versailles wonende adel en het personeel in de gaten kregen dat de wereld buiten het chateau op z’n kop stond en het volk de goudkleurige hekken naderde. Het koninkrijk Frankrijk teruggebracht tot de rijkgedecoreerde muren van Versailles. De paniek en de angst die dat besef teweegbracht, beleven wij mee wanneer we ons al hebben geïdentificeerd met de hoofdpersoon, Sidonie Laborde, de voorlezeres van Marie Antoinette. Zij is één van de honderden personeelsleden. Jacquot vertrelt het drama tussen opstand en het schavot vanuit haar gezichtspunt en situatie. Dat zorgt ervoor dat we niet naar een fraai verzorgd plaatjesboek kijken, maar deelgenoot worden.
Benoit Jacquot sleept ons er met de haren bij door zijn manier van filmen, op de huid van de personages, alsof we zelf deel uitmaken van de hofkliek en met Sidonie ons hachje moeten zien te redden. De regisseur zocht het in intieme shots en scènes, zowel in de hoeken en gaten van het chateau, in kelders en op zolders, als in de plooien van al die schitterende japonnen en dicht op de huid. Vaak filmt hij met de schoudercamera, zoals deze de gangen van Sidonie volgt, wanneer ze zich een weg baant door de angstig bij elkaar gegroepeerde, vaak in pyama gestoken aristocratie die hun wereld ineen ziet storten.
Eigenlijk draait Les adieux à la reine om drie vrouwen, Marie Antoinette, prachtig vertolkt door de Duitse actrice Diane Kruger, haar voorleester Sidonie Laborde en de geraffineerde, sensuele hofdame Gravin de Polignac (Victorine Ledoyen). Hun intieme relatie, de impliciete verwijzingen naar lesbische gevoelens, we zitten soms zo dicht op ze, dat we de geur van hun kleding kunnen ruiken.
Les adieux à la reine is een film die onder je huid kruipt, zodat je na afloop verdwaasd achterblijft, alsof je iets hebt meegemaakt dat zich in het heden afspeelt. Alsof het opstandige volk voor de deuren van de bioscoop staat te dringen, zodat je maar beter kunt blijven zitten.
Eric Bos
(Les adieux à la reine, vanaf 19 mei in Images, Groningen)