Edvard Munch: ‘De Schreeuw’ (1895) pastel, (79×59 cm) detail.
copyrights: 2012/Sotheby’s – NY
Het schilderij ‘De Schreeuw’ van de Noorse kunstenaar Edvard Munch uit 1895 bracht op een veiling bij Sotheby’s New York ruim een week geleden bijna 120 miljoen dollar op. Een ongelooflijk bedrag voor een pasteltekening die niet eens het nog indrukwekkender origineel uit 1893 is.
De verkoper van het werk, Peter Olsen, wiens vader nog bevriend was met Munch, investeert de opbrengst in een nieuw Munch-museum in Hvitsen, een kleine stad in Noorwegen, waar Munch vanaf 1910 veel van zijn schilderijen maakte. Dat museum moet volgend jaar klaar zijn. Dan viert Noorwegen de 150ste verjaardag van dat Edvard Munch (1863-1944).
Al snel na de voltooiing werd De Schreeuw het symbool van de moderne tijd. Niet eerder waren wanhoop, angst, lijden en crisis zo confronterend in beeld gebracht. Niet eerder was er een kunstenaar geweest die zowel in compositie, kleur, vorm en dynamiek zo indringend gestalte gaf aan de angst en de vervreemding die het leven in de verstedelijkte wereld met zich meebracht. Het werkt als uiting van existentiële angst tot in onze tijd door. Zelfs jonge generaties in deze tijd kennen door horrorfilms als ‘Scream’ het aan De Schreeuw ontleende masker met de wijdopen mond.
Op de lijst van het schilderij schreef Munch: ‘Ik liep met twee vrienden over de weg. De zon ging onder – de lucht kleurde bloedrood en ik voelde een zweem van melancholie. Ik stond stil, doodmoe – Over de blauwzwarte fjord en stad hingen bloed en tongen van vuur. Mijn vrienden liepen door, ik bleef achter – rillend van angst – Ik voelde de grote Schreeuw in de Natuur.’
Toen het in Berlijn voor het eerst werd geëxposeerd heette het schilderij nog ‘Wanhoop’. De wanhoop had de kunstenaar in zijn greep omdat Munch depressief was geworden na een stukgelopen affaire met een getrouwde vrouw. Het verstikkende effect wordt veroorzaakt door de knalgele en bloedrode banen die de kolkingen in het water lijken te volgen. Zijn andere pierschilderijen worden bevolkt door vrouwen en meisjes, soms door mannen. Maar nooit een paartje hand in hand. Uit een mislukte relatie immers werd De Schreeuw geboren. Het verliezen van je allerliefste is vele malen erger dan een horrorfilm.