Mark van Overeem: ‘Going Merz’ (installatie) Foto: Eric Bos
De nevelige situatie op deze foto is te zien in Kunstruimte 09 in Groningen. Als je binnenkomt, sta je eerst tegenover een wandhoge zwart-wit foto van de ruimte van de galerie. Als een medewerkster van K09 de rookmachine aanzet, belanden we midden in een wolk en maken we deel uit van een mistig avontuur.Gekleurde tl-buizen zetten alles in een rozerode gloed. Het kan niet anders, dit is installatiekunst waarin we iets kunnen ervaren. Maar wat? Wat betekent dit kunstwerk van Mark van Overeem met de vreemde titel ‘Going Merz’?
K09 meldt dat Mark van Overeem (Houten, 1970) verre familie is van de Duitse kunstenaar Kurt Schwitters (1887-1948). En dan valt het kwartje.
Kurt Schwitters (1887-1948) is bekend geworden dankzij zijn klankgedichten, collagekunst en als uitvinder van Merz. Wat is Merz? In 1919 maakte Schwitters een collage met een advertentie van de Kommerz und Privatbank waarop nog net de letters MERZ te zien waren. ‘Merz staat voor ‘bevrijding van alle ketenen’, een uitspraak van Schwitters die je moet zien in het licht van die tijd. Maar het uitgangspunt in de vorm dat je als kunstenaar je eigen weg moet volgen en je niet door iets moet laten dicteren blijft natuurlijk ook actueel. Het is tevens een manifest van het Conceptualisme in de kunst. ‘Ist es auch Wahnsinn, hat es doch Methode’, schreef Kurt Schwitters daarover.’
Het is deze mentaliteit van het familielid Kurt Schwitters die Mark Overeem heeft overgenomen of geërfd. Ook deze kunstenaar streeft een vorm van Merz na door de ruimte te verbinden met een denkbeeldige ruimte. Daarmee onderzoekt hij de ‘Merzbau’ van Kurt Schwitters, die deze term bedacht voor het vervormen van de ruimtes in zijn huis. In dat opzicht is Going Merz eveneens een poging om Merzbau te plegen, door de ruimte anders in te delen en te veranderen en, dat is wat er met de bezoeker gebeurt, het tast je oriëntatiegevoel aan. De wandgrote foto’s van de ruimte zijn op deze manier nauwelijks meer van de echte ruimte te onderscheiden. De ruimte van K09 gaat letterlijk in rook op.
‘Going Merz’van Mark van Overeem en ‘Hier’van Saskia Koops. Kunstruimte 09, Herebinnensingel 11 in Groningen. Open: wo t/m za 13-17, zo 14-17 uur. T/m 24 juni 2012.