Edward Kienholz: ‘The Beanery’ (1965) Detail. Collectie Stedelijk Museum. Copyright: www.Cultuurwijs.nl
We zitten in een benauwde ruimte van een mini-café. Het stinkt er naar verschaald bier, naar rook, naar mannenpis. Er klinkt muziek uit de jukebox, aan de bar staan de stamgasten. Het gekke is, hun hoofden bestaan uit klokken. Het is ook geen echt café, we bevinden ons in een museum, in een installatie. Sinds het Amsterdamse Stedelijk Museum heropend is, kunnen we eindelijk weer terecht in The Beanery, een kunstwerk uit 1965 van de Amerikaanse kunstenaar Edward Kienholz (1927-1994). Je stapt er zomaar binnen en je waant je in een andere tijd, op een andere plaats in de wereld.
In 1964 veroorzaakte een andere installatie van Kienholz, ´Back Seat Dodge´, nog een schandaal omdat het pornografisch zou zijn. In een Amerikaans museum mocht het alleen op verzoek bekeken worden, als er geen kinderen in de buurt waren. Wat je zag, was een vervormde Dodge met twee personen slordig over elkaar liggend op de voorbank, omgeven door drankflessen.
Edward Kienholz (1927-1994) haalde zijn ideeën uit zijn eigen geschiedenis. Hij was ooit werkzaam in een psychiatrisch ziekenhuis, was tweedehands autoverkoper, cateraar, schoonmaker en manager van een dansband. In 1958 toonde hij in zijn eigen galerie in Los Angeles de installaties waar hij wereldberoemd mee zou worden.
Deze maanden staat er een rij voor de deur van The Beanery waar hoogstens twee bezoekers tegelijk naar binnen kunnen. Maar als je geduld hebt, wordt dat beloond. The Beanery is een monument geworden van de recente geschiedenis, van de vorige eeuw, van een mentaliteit. Het toont de veranderende opvattingen over normen en zedelijkheid. Zijn installaties sloten aan op de Undergroundcultuur en gingen vaak over betaalde liefde. Niet zelden waren ze gevuld met vrouwelijke lichamen, vervaardigd van mixed media, in een sadomasochistische opstelling.
Een gepaster begrafenis kon Edward Kienholz in 1994 niet krijgen. Hij werd op de voorbank van een bruinkleurige Packard coupe uit 1940 gelegd, zijn dode hond achterin, een fles chianti binnen handbereik, een pak speelkaarten in zijn zak. Het geheel werd in een diep gat gereden. In de ogen van Kienholz was het menselijk bedrijf een morsige wereld, waarin men kon leven dankzij de troost van drank en een smoezelig café.
M de Dreu