Paula Modersohn Becker: ‘Maan boven de velden’.
Copyright: 2013 – Museum Belvédère
RECENSIE – Liefst veertig schilderijen van de Duitse kunstenaar Paula Modersohn-Becker (1876-1907), afkomstig uit verschillende collecties, waarvan een flink aantal niet eerder werd geëxposeerd, zijn vanaf vandaag te zien in Museum Belvédère bij Heerenveen. Vrijdagavond werd de tentoonstelling geopend. Een Oost-Friese kunstenaar eindelijk in Friesland te zien. Directeur Han Steenbruggen is er trots op. Zijn wens, in 2015 of 2016 een mooie expositie te maken van het werk van Paula Modersohn Becker ging beduidend eerder in vervulling dan hij had verwacht. Het werk wordt in Duitsland regelmatig uitgeleend, Iedereen wil wel werk van Paula in huis halen. Een gat in deze uitleenperiode schiep onverwacht de mogelijkheid het naar Heerenveen te halen.
Het werk van Paula Modersohn Becker (PMB) wordt gerekend tot een voorzichtig Expressionisme. Een overgangsfiguur, zoals Han Steenbruggen het gisteravond uitdrukte. Vaak ruig van toets, grof van vorm, maar altijd met een heftige uitstraling. Niet alles is topkunst wat ze maakte, veel bleef onafgemaakt. Voor haar was schilderen een zoektocht, naar zichzelf, naar het vrouw zijn, naar het moederschap en naar het wezen van de kunst, haar eigen kunstenaarschap. Heerlijk om te zien hoe al die stevige verflagen verwant lijken met de veengrond van Worpswede, een voormalig turfstekersdorp, op 11 kilometer afstand ten noord-oosten van Bremen.
Haar man en al die andere schilders die in de jaren ’90 van de 19de eeuw tussen de turfstekers van Worpswede neerstreek, stonden nog in de romantische traditie van het landschapsschilderen. Voor PMB was het landschap één met de mensen en de mensen met het land waar ze in en op leefden. Hun diepe armoede, de vele zelfmoorden, het harde bestaan, kleurde haar palet. En altijd weer de kinderen, die symbool stonden voor waar het bij mensen om gaat, zich voortplanten, zich handhaven. Ze schilderde ze voortdurend, evenals hun moeders, de buurvrouw en andere bewoners in het veen, aan de voet van de ontelbare berkenbomen, langs de glinsterende veensloten. Wat daar in haar korte leven uit voortkwam, was een oeuvre van onvermoede en onbegrepen, bijna primitieve kracht. Typisch Duits vond men in Nederland, gevaarlijk on-Duits vonden de Duitsers zelf. Haar werk werd met dat van vele andere kunstenaars in de jaren ’30 door de nazi’s Entartet verklaard en vernietigd of verkocht. Veel van haar werk bleef behouden.
Enkele jaren geleden, in 2007, werd in Oost-Friesland het Paula Modersohn Beckerjaar gehouden in een groot aantal musea. Met elkaar een schitterend overzicht. Maar nu, in Heerenveen zien we wat we daar niet zagen, het werk met Worpsweder onderwerpen en Worpsweder mensen. Een unieke tentoonstelling.
(Heerenveen, 23 februari)
Eric Bos
Paula Modersohn Becker – Museum Belvédère bij Heerenveen. Open: di t/m za 11-17 uur. T/m 9 juni 2013.