Timothy Spall als de schilder Turner
in ‘Mr.Turner’van Mike Leigh.
Copyrights: indiewire.com
Bij de Engelse schilder Joseph Mallord William Turner (1775-1851) ging het om het landschap. Het landschap zoals dat vóór zijn tijd nooit gezien was. Dat was een hele ontdekking, daar in Engeland rond de tijd van zijn geboorte toen er voor het eerst reisgidsen verschenen van eenzame reizigers als dominee/tekenaar William Gilpin, de uitvinder van het begrip ‘pittoresk’, schilderachtig. Dat doodgewone bergachtige of glooiende landschap met zijn nukken en kuren, was ineens de moeite waard om naar toe te gaan, te bekijken, te beschouwen en er de schoonheid van te ondergaan. Daarom zien we Turner hier in de Schotse Highlands, in een scène uit de film ‘Mr.Turner’ van Mike Leigh. Dat ruige onherbergzame gebied blijkt zo schilderachtig als wat. En dan blijkt ook dat het landschap eigenschappen en hoedanigheden vertoont die verrassend overeenkomen met menselijke eigenschappen en hoedanigheden. Ineens kreeg een landschap betekenis. Het kon verraderlijk, trots, spookachtig, woest of verleidelijk zijn. Even heftig en afwerend als hijzelf was. Timothy Spall vertolkt het personage Turner als geen ander.
Turner schilderde dat allemaal, hij niet alleen natuurlijk want het nieuwe landschapschilderen werd een rage, maar hij schilderde wel zo heftig mogelijk zijn eigen observaties op het doek. Evenals de zee die voor hem ook een landschap was. Op den duur zelfs zo dat het landschap bijna onzichtbaar werd achter de emotie en de visie van de schilder. Ook dat was nieuw, dat schilderkunst iets met visie te maken kon hebben.
Wat dat betreft zijn de openingsbeelden van de film subliem. Turner liet het niet bij het Engelse, Welshe en Schotse landschap, hij reisde door heel Europa, ook door Nederland, om het landschap te bestuderen. Als er al een land in Europa is waar geen spatje norsheid, drama of spookachtigheid te vinden is, dan is dat Holland. Denk je dan. Maar Mike Leigh maakte van een stukje polder met dijk, molen en twee keuvelende boerinnen, net als Turner dat zou hebben gedaan, een landschap waar je van achterover slaat. Door de kleur, door de atmosfeer. Hij keek, net als Turner dat deed, met een schildersoog, een filmgeniek schildersoog, naar het platte Holland achter de dijk en maakte er een zinderende wereld van. Geen koude, kale werkelijkheid, maar pure pittoreske beleving.
‘Mr.Turner’ is van 10 tot 14 januari 2015 te zien in Forum-Images in Groningen op vr 19.00, za 19.15, zo 20.15, ma 16,00, di en wo 19.00 uur. Raadpleeg daarna de website van Forum-Images Groningen.