Georg Kolbe: ‘Tänzerin’ (brons)
Foto: Eric Bos
In de Alte Nationalgalerie van Berlijn stap je pardoes de negentiende eeuw binnen. Dat is op zichzelf al een ervaring. In Berlijn mag een museum nog een tempel zijn. Moet het zelfs een tempel zijn. Architect Karl Friedrich Schinkel had het gebouw in 1876 als een indrukwekkende kopie van een Romeinse tempel ontworpen, zodat je je even op het Forum Romanum waant. Zo liepen de Romeinse senatoren in klassieke tijden zo’n hoge buitentrap op om in het heiligdom te vergaderen.
Een te hoge drempel voor het volk om kunst te bekijken? Welnee, integendeel. Het betreden van het gebouw is op zichzelf al een avontuur. De verwachtingen worden bij elke tree hoger en uiteindelijk volledig ingelost. Binnen is alles van marmer, zoals het hoort. Kunst is iets bijzonders, dat moet permanent gevierd worden. De romantische idee dat alles wat klassiek is, ook schoner en zuiverder is, wordt hier bewaarheid. Zoals in de verrukkelijke, blanke marmeren scheppingen van Canova en Thorwaldsen. Maar ook de avontuurlijke veranderingen in de kunst hebben een plaats gekregen. Want op de leuning van de binnentrap springt een bronzen vrouwennaakt omhoog. Haar lichaam maakt een schroefbeweging waarbij ze van vreugde haar armen uitslaat, ook om zichzelf in evenwicht te houden. Van welke kant je haar ook bekijkt, je zou haar willen volgen naar het dak van het trappenhuis. Georg Kolbe (1877-1947) brak op deze manier in 1912 met de monumentale, statische lichaamstaal van de Duitse, op het classicisme georiënteerde beeldhouwkunst.
Het voormalige atelier van Kolbe is nu een klein museum in de wijk Charlottenburg. In de romantisch beschaduwde tuin danst hetzelfde meisje net zo uitbundig, maar daar doet ze dat tussen de waterstralen van een fontein. Toen Kolbe haar had gemaakt, waren de jongere Berlijners aangenaam verrast. Dat was nog eens iets anders dan de stijf poserende figuren van Canova en Thorwaldsen. Beweging in de beeldhouwkunst werd tot dan toe als ongepast beschouwd.
Toch kocht de Alte Nationalgalerie het beeld meteen aan. Sindsdien springt het daar van vreugde en vormt het een mooi contrast met het monumentale, per definitie statisch klassieke gebouw. Het meisje van Kolbe is ook klassiek van vorm, maar eigentijds van expressie. Hoog op de marmeren trapleuning is ze het zinnebeeld van de moderne mens.