James McNeill Whistler: ‘Symphony in White – The Girl in the muslin dress’ 1870
Copyright: Singer Museum – 2015
Niet zelden wordt de kwaliteit van een schilderij herkend aan de manier waarop het de aandacht trekt. Een schilderij dat je koud laat, of waar je ongemerkt aan voorbij loopt, daar mankeert vaak iets aan. Zo werd directeur Jan Rudolph de Lorm van het Singer Museum in Laren al een hele tijd getrokken door een vrouwenportret dat in de hoek van het museumdepot stond. Elke keer als hij er langs liep, bleef dat op zijn netvlies branden. In de geschiedenis van het museum stond het ruim twintig jaar bekend als een schilderij dat ooit aan de Amerikaanse kunstenaar James McNeill Whistler (1834-1903) was toegeschreven, maar rond 1995 door een expert werd beschouwd als zeker geen Whistler. Waarmee de waarde van het doek in één klap kelderde en het portret naar het depot verhuisde.
Het gekke is, als je het portret bekijkt, denk je juist meteen aan Whistler. Soms is het moeilijk aan te geven waar ‘m dat in zit. In de penseelstreek, vooral in de kleur en misschien nog wel het meest in de uitdrukking van het geheel. Je hoeft geen kenner te zijn, maar als je meer Whistlers hebt gezien denk je dat dit er ook een is. Op dezelfde manier worden in musea ook heel veel schilderijen toegeschreven aan beroemde kunstenaars, zonder dat het te bewijzen valt. Maar gelukkig stond Jan de Lorm in deze tijd allerlei apparatuur ten dienste die de doorslag moesten geven, röntgenfoto’s, infrarood-onderzoek, verfanalyses en wat blijkt: de vermeende Whistler is toch een echte.
Iedere tijd kent zijn eigen avant-garde die aanvankelijk onbegrepen wordt. Whistler was zo’n avant-gardist. Zijn prachtige schilderijen werden gehoond en belasterd. Vooral in Engeland, waar hij zijn doeken exposeerde. Hij experimenteerde met een mate van abstractie, met onderwerpen en kleur en putte inspiratie uit de Japanse kunst.
Maar nu is Whistlers portret van deze jonge dame, dat overigens niet werd verkocht, maar ooit opgerold in de erfenis van de kunstenaar werd aangetroffen, afgestoft, schoongemaakt en gerepareerd. En zo hangt het sinds afgelopen woensdag te pronk in een van de zalen van het Singer.
‘De hand van Whistler’. Expositie van het schilderij en het restauratieproces. Singer Museum, Laren. Open: di t/m zo 11-17 uur. T/m 17 januari 2016