De zwartwitte gangmuur van Helen Verhoeven in Marres in Maastricht.
Foto: Liesbeth Honders
Hoe is het om in een kunstwerk rond te lopen? Gangen door, trappen op, kamers in en uit. Van het ene onderdeel in het andere. We bevinden ons in het pand van Marres, Huis voor Hedendaagse Cultuur in Maastricht. Bij de kassa krijgen we een audiotour om. Een stem leidt ons door het huis dat van boven tot onder is beschilderd door 19 kunstenaars. Een blauwe kamer met mensfiguren, een gele zaal met stippels, een zwart-witte gang met gezichten, een rode zolder, een wand met silhouetten. We zitten in een trein, zegt de stem, maar die brengt ons niet waar we heen willen. We stappen uit op een onbekend station. Station Europa. Het gaat om een reis door de ‘Dreams and Nightmares of Europe’. De installatie is getiteld: ‘The Painted Bird’. De geverfde vogel.
Is dat niet de titel van de wereldberoemde roman van Jerzy Kosinski uit 1965? Waarin hij zijn reis als 6-jarige joods jongetje tijdens de Duitse bezetting door Polen beschrijft en getuige en slachtoffer is van de onmenselijkste wreedheden die niet de Nazi’s, maar Poolse boeren vreemdelingen kunnen aandoen. Een schokkend boek. De tweede schok kwam toen bekend werd dat de schrijver alles verzonnen had.
Is dat wat we tegenkomen op de boeiende reis waar de stem in Marres ons toe uitnodigt? Nee. Maar het gekke is, dat boek van Kosinski zit steeds in ons achterhoofd als we van de ene ruimte in de andere belanden. Het vult de kamers met iets ongrijpbaars, het kraakt met de oude traptreden mee, het knispert en fluistert samen met de geluiden uit de audiotour. Silhouetten van vluchtelingen op de geblindeerde ramen, het blinkend oog van een dakraampje op een zolder. Fluoriscerende vissen en andere oceaanwezens, tropische planten. Een volgorde wordt niet aangegeven. Zo belandt je misschien voor de tweede keer in dezelfde kamer, of je daalt de trap af in plaats van die te bestijgen. Het maakt niet uit, de audiotour past zich aan. Hoe is het om in een roman of een film rond te lopen?
We denken aan de film ‘Europa’ (1991) van Lars von Trier. Daar lijkt het allemaal nog het meest op. We trekken aan gezichten, tekens, vormen en kleuren voorbij, een bijzondere reis, beduidend meer dan zomaar een beschilderde zoldering, trapportaal of corridor. En dan de stem die we moeten volgen, maar die in werkelijkheid ons volgt.
‘The Painted Bird – Dreams and Nightmares about Europe’. Marres, Maastricht. Open: di t/m zo 11-17 uur. T/m 13 augustus. www.marres.org