Artemisia Gentileschi: ‘Zelfportret – Catharina van Alexandrië’.
(1615-1617) olieverf op doek.
Copyright: National Gallery, Londen.
De Italiaanse kunstschilder Artemisia Gentileschi (1593-1653) werd een boegbeeld van het hedendaagse feminisme. Maar ze was ook Judith die met haar zwaard legeraanvoerder Holofernus onthoofde. Ze was Jael die een tentharing door het hoofd van de slapende legerhoofdman Sisera sloeg. Ze was Salomé die het afgehouwen hoofd van Johannes de Doper opeiste. Ze was ook de badende Susanna die zich de opdringerige, geile ouderlingen van het lijf hield. Ze was nog veel meer, maar vooral zichzelf, zoals bijna alle door haar geschilderde heldinnen zelfportretten zijn. We weten dus precies hoe ze eruit zag.
Ze wist zelf hoe het is om een vrouw te zijn. Niet dat ze geen succes had. Haar talent werd vrij snel herkend, ze werd als eerste vrouw toegelaten op de Accademia dell’Arte del Disegno in Florence. Wat hielp was natuurlijk dat haar vader Orazio een beroemde schilder was. Artemisis verwierf echter persoonlijk roem. In elke Italiaanse stad waar ze binnenkwam werd ze meteen herkend. Op uitnodiging van koning Charles I reisde ze naar Londen. Dat verklaart het grote aantal van haar schilderijen in de National Gallery.
Roem en erkenning, dat was het punt niet. Waar ze mee te maken kreeg was een tijdloze me@too ervaring. In 1611 verkrachtte haar schilderdocent Agostino Tassi haar toen ze zeventien jaar was. Er volgde een gruwelijk proces, waarbij Artemisia gemarteld werd. Omdat Tassi voor de paus wandschilderingen maakte, hield deze een veroordeling tegen.
Als je langs het krachtige werk van Artemisia Gentileschi loopt, ontkom je niet aan de indruk dat ze via haar onderwerpen en de hoofdrol die ze voor zichzelf opeiste, wraak nam op het seksuele geweld van mannen. Ze maakte ze met olieverf letterlijk een kopje kleiner. Je kunt zeggen, onderwerpen als Salomé, Judith en Holofernus of Jael en Sisera waren sowieso populair toen de schilderkunst, onder invloed van Caravaggio, steeds realistischer werd. Dat ook vrouwen dergelijke onderwerpen niet uit de weg gingen, en in Artemisia’s geval zelfs in de meest heftige en ongecensureerde vorm, was een novum.
In juli van dit jaar kocht de National Gallery een schilderij van Artemisia Gentileschi voor bijna 4 miljoen euro. Daarop is ze de martelares Catharina van Alexandrië die de folteringen door keizer Maxentius wist te overleven, tot ze werd onthoofd. Na een restauratie van een half jaar wordt het schilderij volgend jaar voor het publiek tentoongesteld.
Op YouTube zijn enkele interessante items over Artemisia Gentileschi als Catharina van Alexandrië te zien: ‘Starting the restoration of Artemisia Gentileschi’s ‘Self Portrait’ | National Gallery’ en
“It’s such a 17th century thing to do” | Cleaning Artemisia Gentileschi’s ‘Self Portrait’
.