Henri le Sidaner: De tafel in de witte tuin
Copyright: www.wikimediacommons.com
Als het om uitspraken over kunst ging, legde de Franse schrijver Marcel Proust die het liefst in de mond van zijn romanpersonages. Over Henri le Sidaner (1862-1939) liet Proust in ‘A la recherche du temps perdu’ door iemand zeggen dat deze kunstenaar ‘hooglijk gedistingeerd was, maar niet groot.’
Liefhebbers van het werk van Le Sidaner zullen dat een belediging vinden. Geen kunstenaar heeft zulke sprookjesachtige tuinen met rozen geschilderd als hij. Het liefst gedompeld in het blauwe waas van de invallende avond waar elk verlangen vervuld en elke verwachting bewaarheid lijkt te worden. Zo lieflijk dat je onbedoeld aan taartjes met fondant moet denken, vooral omdat in die tuinen vaak een gedekte tafel staat met een mooi servies en lekkernijen of fruit naast heerlijke wijnen. Geen mens te zien, zodat je je een insluiper waant die naar de zacht verlichte ramen van een Frans landhuis kijkt, bijvoorbeeld in Gerberoy waar de kunstenaar lange tijd woonde. Maar je vermoed ook, als je een stap in die tuin zet, is een terugkeer naar de eigen wereld voorgoed onmogelijk geworden.
Al die rozentuinen met hun zoete kleuren gaan namelijk niet over schoonheid en idylle. Niet voor niets werd Le Sidaner ‘de Maeterlinck van de schilderkunst genoemd’. De Belg Maurice Maeterlinck was immers de belangrijkste symbolist onder de dichters en toneelschrijvers, een tijdgenoot en vriend. Zijn personages, vaak prinsen en prinsessen, zoals in ‘Pelléas et Mélisande’, op operamuziek gezet door Claude Debussy, bewegen zich regelmatig in gedoemde, schemerende werelden, vruchteloos op zoek naar het geluk. In de nacht, zo beschouwde men dat in die tijd, krijgen menselijke hartstochten vrij spel, met alle gevolgen vandien.
Dat lijkt allemaal veraf te staan van de zoete rozenwereld van Le Sidaner die in Gerberoy, de kleinste stad van Frankrijk, overal rozenstruiken liet planten, zodat het sprekend is gaan lijken op zijn eigen schilderijen. Die werden later als kitsch beschouwd.
In werkelijkheid schilderde Henri le Sidaner, evenals zijn kunstbroeders van het katholieke Symbolisme waarmee hij opgroeide, parallelle werelden die toegankelijk worden op het moment waarop de duisternis vat begint te krijgen op de zichtbare dingen zodat deze langzamerhand in de schaduwen terugtreden.
‘Henri le Sidaner’, Museum Singer in Laren Open: di t/m zo 11-17 uur. T/m 19 januari 2014. Catalogus: 29,95 euro.