Museum Rietberg (Villa Wesendonck) in Zürich.
copyright: GNU – Free Documentation License
Het is in deze tijd een museum voor Volkenkunde, het Rietberg-museum in Zürich. Maar in 1857, toen het werd gebouwd, heette het Villa Wesendonck, een in Italiaanse stijl opgetrokken paleisje met bijgebouwen en een plantenkas, genoemd naar de eigenaar, de textielhandelaar Otto Wesendonck
Nu het dit jaar nog Wagnerjaar is – Richard Wagner werd in 1813 geboren – kunnen we net zo goed even stilstaan bij de bijzondere relatie die de componist van Der Ring des Nibelungen tussen 1854 en 1858 had met de echtgenote van Otto, Agnes Mathilde Wesendonck. Ze leerde Richard Wagner kennen die als banneling met zijn echtgenote Minna in Zwitserland verbleef.
Mathilde gedroeg zich al een ware beschermengel en liet speciaal voor hem een kleine villa bouwen waar hij kon logeren. Ze inspireerde hem tot het schrijven van de meest intense liefdesopera, Tristan und Isolde. Een monument van een verloren en daardoor ware liefde. Of zoals de dichter Rainer Maria Rilke het uitdrukte: ‘Den die verlassene lieben besser’.
Misschien maakten ze wandelingen door het villapark en belandden ze in de plantenkas (Treibhaus). Daar las ze hem dan de door haar geschreven vijf gedichten voor, over een engel, een droom, over verdriet en het rad van de tijd. En over haar plantenkas, hun plantenkas weldra, want Wagner zette Mathildes gedichten op muziek, de schitterende Wesendonck-Lieder voor vrouwenstem en piano. Vooral de liederen Träume en Im Treibhaus verwijzen naar het libretto van Tristan und Isolde, terwijl deze muziek als liefdesduet letterlijk in de opera terugkeert. Het is alles van een grote schoonheid en een sterk etherisch gehalte door de fluisterend strelende, chromatische harmonieën,
Volgens sommige biografen ging het om een stormachtige liefdesaffaire, waar een gekwetste Minna in 1858 onverbiddelijk een einde aan maakte. Wagner schreef over deze muziek in 1854 aan Franz Liszt: “Aangezien ik in mijn leven nooit het geluk van de liefde heb mogen proeven, wil ik voor de mooiste van mijn dromen een gedenkteken oprichten, waarin deze liefde van begin tot eind volledig tot bloei kan komen“.
Een liefdesgedicht over een plantenkas? Geen mooiere plaats om iets op te laten bloeien.
Van de Wesendonck-Lieder verscheen, naast ander werk van Wagner, een fantastische uitvoering van tenor Jonas Kaufmann in een orkestversie met het Orkest van de Duitse Opera, Berlijn. (Decca – 22,50 euro).