De vijl van de moordenaar van keizerin Elisabeth van Oostenrijk. Copyright: Sisi-museum, Wien
Het reuzenzwaard van Pier Gerlofs Donia (1480-1520) is een politiek moordwapen. Daarmee heeft de Friese reus Grote Pier, aanvoerder van een stel lekkere jongens, dood en verderf gezaaid ter meerdere glorie van de Friese Natie. Je zoekt onwillekeurig naar versleten spatjes gestold bloed van niet-Friezen die het slachtoffer waren van dit stuk machtige ijzer. Maar het gekke is, het hangt aan de binnenmuur van een museum, het Fries Museum in Leeuwarden dat je natuurlijk wel met klederdracht maar toch vooral met kunst associeert. Wat doet een moordwapen in een kunstmuseum?
Het Groninger Museum is er tot nu toe aan ontsnapt, maar het Drents Museum heeft zelfs het slachtoffer van een moord in een vitrine liggen, het meisje van Yde. Dat betekent dat een museum als het tegenzit alles moet laat zien.
In Wenen had je een voorloper van Pim Fortuyn-moordenaar Volkert van der G., de Italiaanse anarchist Luigi Lucheni. Die stak in 1898 met een vijl keizerin Elisabeth van Oostenrijk dood. Als we het Sisimuseum in de Weense Hofburg betreden, komen we het wapen in een vitrine tegen. Maar dat is een museum over het slachtoffer, zoals het afgehakte hoofd van de dader in het psychiatrisch anatomisch museum in Wenen werd tentoongesteld. En zo ligt het hakmes van de guillotine waarmee keizerin Marie Antoinette aan haar eind kwam in Madame Tussauds in Londen. Zo zien we maar dat politieke moordwapens een hoog kermisgehalte bevatten.
Toch wil het Amsterdamse Rijksmuseum dat net als alle kunstinstellingen draconische bezuinigingen ziet naderen, het pistool waarmee Pim Fortuyn is vermoord in de collectie hebben en tentoonstellen.
Een kunstmuseum als het Rijksmuseum is ook een museum voor Vaderlandsche geschiedenis. Maar het pistool van Volkert van der G. is nog lang geen geschiedenis; een derde van de bevolking voelt zich sinds 2002 nog steeds een beetje meevermoord. Bovendien werden de meeste politieke moordwapens uit de geschiedenis op kermissen en in politiemusea ondergebracht. En als het goed gaat, verdwijnen ze meestal in de nationale archieven van de overheid.
Maar het Rijksmuseum? Ik kan me voorstellen dat Rembrandt, als ‘ie nog geleefd had, zijn schilderijen uit het Rijks zou hebben weggehaald uit protest tegen de publieksconcurrentie van een politiek wapen. Want je zult zien, even snel langs de Nachtwacht en de Staalmeesters en dan als de bliksem aansluiten bij de massa die zich minstens een half uur ademloos over de vitrine met het pistool buigt, zoekend naar een spoortje kruit, naar iets wat de verschrikking van een moord voelbaar zou kunnen maken.