Olafur Eliasson: ‘Notion motion’ (2005) Foto: Liesbeth Honders
Zo moeten de bewoners uit het begin van de 19de eeuw naar natuurfenomen hebben gekeken. We kennen ze van de schilderijen van de Duitse romantische kunstenaar Caspar David Friedrich (1774-1840) waarop ze verstomd kijken naar verschijnselen alsof ze die voor het eerst zien. Nevelflarden, halo’s, zonsverduisteringen, regenbogen. Zelfs de doodgewone nacht was al een verschijnsel dat de romantische beweging hevig inspireerde tot gedichten en toneelstukken, muziek en romans. In die tijd werd de Oneindigheid ontdekt, buiten de overzichtelijke wereld die Gods Schepping was.
In ‘Notion motion’, de installatie van de De IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson (1967, Hafnarfjördur) kunnen we een soortgelijk ontzag en eenzelfde verbazing terugbeleven die de tijdgenoten van Friedrich moeten hebben gehad toen ze de natuur als fenomeen herontdekten. Het is alsof we inderdaad een blik op het Oneindige werpen. Wanden met kabbelend licht in enkele verduisterde tentoonstellingszalen van Museum Boijmans van Beuningen waar elders water- en lichtstrepen de ruimte doorsnijden. Je loopt er over een houten wateroppervlak waarvan sommige planken zich als golfjes bewegen. Dit is theater en beeldende kunst tegelijk.
Notion Motion is in Rotterdam een herhaling. In 2005 was het museum al met deze installatie ingericht. Geen spektakel van historie, schoonheid of kleur, maar van licht en water.
Wie als Olafur Eliasson in IJsland is geboren, moet zo’n horizontale, dunne streep licht wel herkennen van de diepste Midwinternachten, als de zon bijna is verdwenen. Maar zijn licht- en waterbeelden zijn meer dan een vorm van nostalgie. Hij wil ons, net als de romantici, opnieuw laten kijken naar zulke fenomenen, zoals je ook steeds opnieuw kunt leren kijken naar schilderkunst of fotografie. In andere installaties experimenteert hij met temperatuur en drukverschillen, met beweging, spiegeling en lichtbreking.
Het atelier van Eliasson in Berlijn is allesbehalve romantisch. Hij schept zijn installaties in een werkplaats met vijfendertig jonge medewerkers die gespecialiseerd zijn op gebieden als architectuur of wiskunde of in een ambacht als timmerman of electriciën. Daar wordt de natuur als het ware herschapen.
We lopen langs een lichtende watergoot naar een volgende zaal waar in het duister een spons aan een touwtje hangt en om de paar minuten in het water valt. Het resultaat is een spel van uitdijende rimpels die, opgenomen in een lichtprojectie, de wereld om je heen in beweging zet. Een klein meisje beweegt mee met het spel van water en licht. Want je moet ook als volwassen museumbezoeker terug naar een kinderlijke overgave en verwondering om alles opnieuw te kunnen ontdekken.
Olafur Eliasson: ‘Notion motion’ Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam. Open: di t/m zo 11-17uur T/m 17 oktober.