Palmenkas van de Hortus Botanicus in Amsterdam.
Foto: Liesbeth Honders
Op zoek naar het legendarische Palmenhaus in Berlijn, bleek dat we 133 jaar te laat waren. In 1882 werd het unieke gebouw op het Pfaueninsel in de Spree gesloopt. Zo kwam er een nieuw onderkomen binnen het grote botanisch complex in Berlin-Dahlem, maar dat is niet het oude Palmenhaus waar Carl Blechen (1798-1840) in de jaren ’30 van de negentiende eeuw enkele bloedmooie interieurschilderingen had gemaakt.
Nu is er in Haren natuurlijk ook een Botanische Tuin, maar geen Palmenhaus. Zo’n schitterende entourage als Carl Blechen had geschilderd, alsof je er in Marokko of Babylonië ronddwaalt, leek voorgoed verleden tijd.
Het was keizerin Joséphine de Beauharnais die uitkomst bracht. Over deze bijzondere vrouw, de echtgenote van Napoleon, is niet alleen een lijvige biografie verschenen, maar ze is ook onderwerp van een tentoonstelling in de Amsterdamse Hermitage. Je moet van houwdegens, uniformen en slagvelden houden om warm te lopen voor deze overigens prachtig ingerichte tentoonstelling over Napoleon en Tsaar Alexander I. Maar Joséphine is een verademend onderdeel temidden van het opgeklopt mannelijk vertoon.
Joséphine liet een groot aantal exotische gewassen uit haar geboorteland Martinique naar Château Malmaison komen. Die werden geschilderd en getekend door de Franse kunstenaar Pierre-Joseph Redouté en afgedrukt in een boek dat de basis legde voor een expositie van Joséphinebloemen en -planten in de oude Hortus Botanicus van Amsterdam. Zo stonden wij, wandelend langs geurige bloemenperken na een slingerpad ineens voor een gebouw van gietijzer en glas. De palmenkas.
Daar was het of we zo’n Palmenhaus-schilderij van Carl Blechen waren binnengestapt. Alleen de odalisken die hij er als exotisch detail aan toevoegde ontbraken, maar verder was in Amsterdam alles precies zoals hij het in Berlijn had geschilderd. Dezelfde menshoge palmenpotten, dezelfde weelde van groen gevingerde vleugels die zich roerloos onder het glazen dak over ons uitstrekten. Je staat daar midden in een chaotische stad vol verkeer en lawaai zomaar in een tijdloze, geparfumeerde werkelijkheid.
‘Alexander, Napoleon en Joséphine’ Hermitage, Amstel 51, Amsterdam. T/m 8 november 2015. www.hermitage.nl
‘Joséphine, een keizerrijk in een tuin’. Hortus Botanicus. Plantage Middenlaan 2a, Amsterdam T/m 18 oktober 2015. www.dehortus.nl