Paula Modersohn-Becker: ‘Portret van Lee Hoetger voor een bloemperk.’ (1906)
copyright: Museen Boettcherstrasse / Paula Modersohn Becker Museum Bremen
De Duitse dichter Rainer Maria Rilke omschreef het zo: ‘Paula had aan het eind van haar leven een buitengewoon persoonlijke stijl ontwikkeld.’ Die stijl zien we op deze afbeelding gedemonstreerd, een in 1906 geschilderd portret waar haar collegaschilders in Worpswede weinig van begrepen. Te fel van kleur, matig van vorm, zo plat en simpel en grof.
Met Paula bedoelde Rilke Paula Modersohn-Becker die negen jaar eerder, in 1907, was overleden na de geboorte van haar dochter. Haar oeuvre was inderdaad buitengewoon persoonlijk en stond dan ook aan de wieg van de avant-garde in de schilderkunst.
Wij in het Noorden kennen Paul Modersohn-Becker natuurlijk heel goed. Het kunstenaarsdorp Worpswede waar ze woonde, ligt immers niet ver van Groningen. En sinds de jubileumtentoonstellingen van haar werk in Ost-Friesland in 2007 is het bestaan ervan niet meer weg te denken. Maar elders in het land, in België of in Frankrijk had bijna niemand van haar of haar werk gehoord en gezien.
De Franse psychoanalytica en schrijver Marie Darrieussecq bereidde met anderen in 2016 de eerste tentoonstelling met werk van Paula Modersohn Becker in Frankrijk voor, in het Musée d’art moderne in Parijs. ‘L’intensité d’un regard’ luidde de titel, ‘De intensiteit van een blik’, waarmee de blik van Paula Modersohn bedoeld werd, hoe ze naar de wereld keek. Voor haar was die één grote bron van schilderkunstige inspiratie.
Marie Darrieussecq raakte diep onder de indruk van dat werk en de persoon en besloot een biografie over de kunstenaar te schrijven. Aan de hand van brieven en dagboeken bracht ze een warmbloedige, met grote empathie geschreven ode, in een direct aansprekende stijl. Met als gevolg dat, al denk je het werk en de persoon Paula Modersohn-Becker nu wel te kennen, alles nieuw en fris lijkt en het onderwerp er menselijker, ontroerender en aanraakbaarder uit tevoorschijn komt. Zoals Paula hoofdzakelijk op zichzelf gericht was, haar nietsontziende drang om als kunstenaar geen tijd te verspillen aan haar echtgenoot, het huis schoonhouden of koken.
Ze pendelde, tot haar tragische einde op 31-jarige leeftijd, naar Parijs op en neer waar ze de kunstwereld leerde kennen en wist dat ze op de goede weg zat toen ze in een galerie schilderijen van Cézanne ontdekte. ‘Hier zijn is heerlijk’, schreef ze in een brief vanuit Parijs, wat ook de titel van deze mooie, persoonlijke en onconventionele biografie is geworden.
Marie Darrieussecq: ‘Hier zijn is heerlijk – Het leven van kunstschilder Paula Modersohn-Becker.’ Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam. 157 pag. 18,99 euro.