Diederik Kraaijpoel: ‘Søla’ – Alkyd op paneel (1977/78)
Particuliere collectie
Wat veel mensen tegen hebben op de landschappen en monsterinsecten van Diederik Kraaijpoel (1928-2012), is de ongemakkelijke sfeer in zijn werk, zijn weigering fraaie en verantwoord geschilderde, klassieke landschapjes uit de omgeving te schilderen. Hij schilderde een bizarre, rotsachtige wereld, waarin stenen, takken en planten tot leven lijken te komen zoals in films als ‘The Day of the Triffids’ (1981). Het is tevens verwant aan de noordelijke romantische schilderkunst, aan het oeuvre van de Finse schilder Akseli Gallen Kallela, aan de Amerikaanse 19de-eeuwse landschapsschilders, en achteraf zelfs aan onze eigentijdse fantasy art. Zulke beelden liggen niet iedereen, maar je zou verwachten dat juist jonge generaties dat graag willen zien.
De foto die vorige week vrijdag op de voorpagina van deze krant stond, lijkt dat tegen te spreken. Twee bejaarde mensen stonden daarop naar enkele schilderijen van Kraaijpoel in de Groningse Martinikerk te kijken. Het is niet toevallig dat ze bejaard waren, ook op andere dagen kom je op de tentoonstelling hoofdzakelijk oude tot zeer oude mensen tegen. Hebben jongere generaties dan niks met die wonderlijke landschappen van Kraaijpoel die eerder aan virtuele kunst en gameafbeeldingen doen denken dan aan de realiteit om ons heen? Komt dat omdat het geschilderd is? Of omdat het in een kerk hangt en niet in een hippe galerie?
Elk moment verwacht je in de geschilderde bergkloven of op de spookachtige rotsen monsters uit een fantasyfilm te zien opdoemen. Het is een wereld die we bijvoorbeeld in de populaire televisieserie ‘Game of Thrones’ tegenkomen, in het fictieve land Westeros dat van bovenaf gezien doet denken aan de kustlijn van Noorwegen bij de Poolcirkel.
Sterker nog, het verontrustende beeld van het rotseiland Søla dat we hierbij zien afgedrukt, ligt in werkelijkheid inderdaad aan de kust van Noorwegen. Diederik Kraaijpoel schilderde het al in 1978, toen er van Game of Thrones nog helemaal geen sprake was en niemand nog een PC of smartphone had.
Het schilderij lijkt sprekend op het werkelijke Søla, maar tegelijk ook niet. Het is geschilderd als een landschap uit sagen en legenden, net zoals zijn andere landschappen en griezelige reuzeninsecten. De Noorse wereld werd in de fantasie van de kunstenaar een grimmige sprookjeswereld, doordat hij de werkelijkheid overdreef, zodat er een game- en fantasyrealiteit ontstond die we nu heel gewoon vinden, maar waar Diederik Kraaijpoel eigenlijk op vooruit liep.
‘Schilderijen van Diederik Kraaijpoel’. Martinikerk, Groningen. Open: ma t/m za 11-17, zo 14-17 uur. T/m 27 augustus 2017.