Siep van de Berg: ‘Zonder titel’ (130x110cm) Copyright: Pictura Groningen – 2011
Als je nietsvermoedend het historische pand van Pictura in Groningen betreedt en je bestijgt de krakend oude trap naar de grote bovenzaal, weet je even niet wat je daar ziet. De kleuren spatten van de eerbiedwaardige wanden! Schouder aan schouder hangen daar de kleurigste schilderijen van Siep van den Berg (1913-1998). Constructivisme pur sang, strak geordende vlakken en vierkantjes, banen en stapelingen.
We denken eerst aan Mondriaan, maar die was rigide en kleurloos vergeleken met Siep van den Berg die in de jaren ’50 overstapte naar het constructivisme. Nee, duidelijk geen Mondriaan, al zag hij zich wel als ‘een kind van Mondriaan’. Wat we hier zien, gaat alleen maar over de in Friesland geboren Siep van den Berg, een naam die je weinig tegenkomt in de moderne kunstgeschiedenis van Nederland, maar die in feite de enige echte krachtige Nederlandse constructivist was. Krachtiger en rücksichtloser dan Ploegschilder Wobbe Alkema.
‘In het Constructivisme gaat het erom uit de chaos van wat in mensen leeft, los te komen’, heeft Henk van Os ooit treffend geschreven. De heldere ordening van het constructivisme komt niet voort uit een heldere ordening in het hoofd van de maker. In dat hoofd leefde chaos. De ordening die Siep van den Berg schilderde, was bittere noodzaak, net zoals bij Cézanne, die voor Siep een voorbeeld was.
Als we het Sterrenbos in Groningen passeren, staat daar op de hoek bij de snelweg een theekoepeltje. Dat was het atelier van Siep van den Berg, daar schilderde hij datgene dat we nu in Pictura zien hangen. Je kunt je dat niet voorstellen. Zo’n theekoepeltje, ach, daar schilder je al gauw het uitzicht op het bos, een portret, een stilleven. Maar Siep niet. Dat kleine, benauwde koepeltje waar hij met zijn vrouw Fie Werkman, dochter van Hendrik Nicolaas Werkman, bivakkeerde, was een ideale ruimte om de ruimte in je eigen hoofd te verkennen. De dramatische breuk met Fie leek hij op te vangen met zijn felle, abstracte kleurenpalet. Schilderen was zijn zwaard en zijn schild.
‘Siep & Fie, schilderijen van Siep van den Berg en tekeningen van Fie Werkman’. Pictura, Sint Walburgstraat 1, Groningen. Open: wo t/m za 13-17 uur, zo 14-17 uur. T/m 22 januari 2012.