Jan Loman: ‘Logo Waddenvereniging’ (1970) Copyright: 2010 - Kunstruimte Wagemans, Beetsterzwaag
Waar gaat het hierbij afgebeelde logo over? Het is abstract, maar met figuratieve elementen. Het is water en land. Het is een vliegende gans tegen de ondergaande zon, het is kuststrook en eiland. Het is bodemstructuur en zandribbels, het is de Wadden. Het is het logo van de Waddenvereniging, het is een ontwerp van Jan Loman (1918-2006).
‘Ik hoop dat mensen van mij zich wat meer dan dat logo herinneren. Anders is ’t wel erg smal’, zei Jan Loman in 1993. Toen werd hij 85 en werd er een film over hem gemaakt: ‘Stiller om de Noord’, een poëtisch, ritmisch filmportret waarvoor hij het script schreef. En nu, vier jaar na zijn dood, ligt er het boek van Fred Wagemans waarin het geometrisch abstracte oeuvre van Jan Loman nog uitgebreider aan bod komt.
Dat komt, Jan Loman was niet alleen graficus en dichter van haiku’s. Hij was ook geodeet, landmeter bij het Kadaster. Jan Loman heeft de meetkundige beschrijving van de aarde omgezet in een artistieke, in wat hij bij en op het waddeneiland Schiermonnikoog ervoer. Zoals hij in de film langs de vloedlijn loopt, op zoek naar de geschenken van de zee die zich in zijn hoofd omvormden tot kunstwerken. Zo was hij ook op zoek naar de juiste vorm voor zijn scheppingen, zoals van het logo dat iedereen kent omdat het ’t onuitlegbare met het aansprekende in zich verenigt. Omdat het gelijktijdig een artistieke visie en een geodetische ordening uitdrukt.
Want het is golfribbels, het is rood baken in zee, het is een meeuwenvleugel, gevonden in het duinzand.
Dezelfde weerbarstige ritmiek van zijn grafiek zit ook verscholen in zijn dichtkunst, de haiku’s die als röntgenopnamen het onzichtbaar filosofische innerlijk van alle formele ordening onthullen.
De haiku’s staan in grote letters op blanco pagina’s in het boek. Zoals:
‘Bij opkomend tij / werden tekens uitgewist / indrukken bleven’.
De zee doet zich op deze manier kennen als een grafisch kunstenaar. In dat simpel ogende logo, dat van alle scheppingen van Jan Loman iedereen kent, komt alles samen. Het is een zeebeest happend in zilt zand, het is ook scheepswrak. Het wit net zo aanwezig als het zwart, de stilte even hard als het geluid – het is laagtij.
Fred Wageman: ‘Jan Loman 1918-2006. 125 pagina’s (uitgeverij Kunstruimte Wagemans, Beetsterzwaag) met DVD ‘Stiller om de Noord’ van Buddy Hermans en Jan Loman (Stichting Beeldlijn). Verkrijgbaar bij Kunstruimte Wagemans in Beetsterzwaag en bij boekhandel Godert Walter in Groningen.
Museum Belvédère in Heerenveen besteedt tot 15 augustus aandacht aan het grafische oeuvre van Jan van Loman. Open: di t/m zo 11-17 uur.