Michelangelo: ‘Vittoria Colonna’(ca 1550) British Museum, Londen Copyright: Web Gallery of Art
Het was zulk groot nieuws dat NRC-Handelsblad vorige week een van de twee ontdekte schilderijen van Michelangelo (1475-1564) in tutti colore (full color) op de voorpagina plaatste en er in het wekelijkse magazine een mooi artikel aan wijdde.
Dat Michelangelo inderdaad de schilder is geweest, weet men onder andere door Vittoria Colonna (1490-1547). Met haar, weduwe van de Markies van Pescara, raakte de 65-jarige Michelangelo innig bevriend. Hij tekende haar het portretje dat onderaan deze rubriek is afgebeeld. Vittoria was toen 50 jaar en behoorde tot de groep van de spirituali. Dat waren katholieken met een vrijzinnige opvatting die grensde aan die van het zo verfoeide Protestantisme. Ze schreef mysterieuze gedichten die in bedekte termen veel vertellen over de toenmalige opvattingen over kunst en religie.
Michelangelo correspondeerde met Vittoria en schreef sonnetten voor haar. Een van de kunstwerken die ze van hem kreeg, was een tekening van een kruisigingstafereel dat sprekend lijkt op de kruisiging op een van de twee onlangs gevonden schilderijen. Een gedicht van Vittoria Colonna uit haar bundel Rime Spirituali begint aldus:
‘De Hoge Heer hangt aan het harde hout / voor onze goddeloze zonden, en een hart vol smart / verleent geen deugdzaamheid aan de moed / die het waard maakt om zo alleen daar te hangen.’
Vittoria bepleitte een meer emotionele uitbeelding van het Lijden van Christus. Voor de elite in die tijd diende kunst kleurloos en emotieloos te zijn. Men was tegen colore (te volks). Christus mocht naar katholieke maatstaven niet als een echt mens worden afgebeeld. Er mochten geen bloed of tranen worden afgebeeld (te plat). Vittoria wilde juist een huilende Maria met in haar armen een bloedende Christus en geen emotieloze standbeelden. Maar er is nog iets anders.
In dat gedicht gaat het verder:
‘Met goddelijke woorden maakte hij prachtige tekeningen / van het ware leven, om het vervolgens kleur te geven / met zijn bloed, en zo dat liefde de basis mag vormen / van zijn werk, dat voor hem een vorm van boetedoening is.’
Hieruit blijkt dat Vittoria Colonna het niet alleen over Christus heeft, maar ook over de zeer gelovige en goddelijke kunstenaar Michelangelo, zoals het Hooglied van Salomo bij eigenlijk niet over vleselijke liefde gaat, maar over de liefde tussen de mens en zijn God.
Voor Vittoria ging het om de liefde en bewondering voor haar grote held Michelangelo. Alsof het een Hooglied is, gaat haar gedicht verder:
‘De ziel is ontvlamd, het verstand / gevuld met licht, en met beide / rijst de zuiverheid op en wordt sterker.’