Thomas Ruff: ‘Nude’ / copyright: www.guardian.co/uk
Soms heb je het gevoel dat je op oude portretfoto’s van inmiddels overleden mensen kunt zien dat ze niet meer leven. Alsof de foto met hen een beetje gestorven is. Of dat de dood hen al in de ogen zat toen ze nog leefden. Dat heeft te maken met het volslagen gebrek aan uitdrukking in gezichten en houdingen als ze in die tijd op de foto gingen. In deze tijd zijn mensen zo zelfbewust geworden dat ze er op bijna elke foto zelfverzekerd en stralend uitzien. Maar begin twintigste eeuw zag je nog een verstrakte, gehoorzame, levenloze oogopslag.
Daar doen de portretfoto’s van de Duitse fotograaf/kunstenaar Thomas Ruff (1957 – Zell am Harmersbach) aan denken. Dat zijn actuele foto’s, maar zo uitdrukkingsloos, dat je ook daarbij de associatie krijgt dat het om portretjes gaat zoals je die wel aantreft op Zuid-Franse kerkhoven.
Het valt nog niet mee om dat voor elkaar te krijgen, zo’n portret van ontzield leven. Alleen de pasfotofotograaf is daar in deze tijd redelijk bedreven in, nu het in paspoorten en andere documenten niet om de persoonlijkheid van iemand gaat, maar op een registratie van uiterlijke kenmerken. Thomas Ruff heeft zijn uiterste best gedaan zijn portretfoto’s volledig te ontdoen van associaties of tekenen van een persoonlijkheid. Wat dat betreft is zijn fotografie een vorm van abstracte kunst. Uitdrukkingsloos, betekenisloos. Alleen vorm en kleur.
In het verlengde daarvan maakt Thomas Ruff van bestaande naaktfoto’s of hardcore pornografische foto’s vervaagde afdrukken. Alsof er in een dichte mist gecopuleerd wordt. Daardoor verdwijnt de essentie van pornografie, het zo haarscherp mogelijk afbeelden van geslachtsorganen, in passieve of actieve staat. Wat overblijft, zijn zielloze, doelloze beelden.
Het verwijderen van betekenissen is dus een kenmerk in het werk van Thomas Ruff. Maar in zijn pornobeelden achter matglas is de functie en betekenis ervan wel vervaagd, maar niet onzichtbaar. Het gaat bij porno, net als bij pasfoto’s om een registratie van uiterlijke kenmerken, om een ontzielde activiteit die tegenstrijdig genoeg juist opwinding moet veroorzaken. Het aardige is dat je in de beeldenlawine van deze tijd door zijn foto’s over zulke dingen gaat nadenken.
Thomas Ruff exposeert tot en met 20 mei 2012 zijn portretten en vervaagde pornobeelden en stadsgezichten in Haus der Kunst, Prinzregentenstrasse 1, München.