De Amsterdamsche Huishoudschool:
les in mangelen en modern strijken, ca 1956.
Copyright: Spaarnestad Fotoarchief.
De strijkplank was thuis misschien wel het belangrijkste object. Zoals in vroeger tijden ridders hun schild tevoorschijn haalden als ze ten strijde trokken, zo pakte moeder de strijkplank uit de bezemkast en begon dan, onder gekreun en gekraak van het houten gevaarte, alles glad te strijken wat ze maar kon. Na de ingrijpende wasdag volgde steevast een dynamische strijkdag.
De door buitenlanders in de 17de eeuw met verbijstering gadegeslagen schoonmaakcultuur in Nederland – we schrobden zelfs de straat voor ons huis -, veranderde door de moderne tijd in een huishoudcultuur. Gretig sprongen huisvrouwen op de modernste snufjes af in de waan dat het huishouden dan gemakkelijker zou worden. De wasmachine, de breimachine, de keukenmachine, de stofzuiger, de geiser, het elektrische strijkijzer, het elektrische fornuis en de strijkplank. Hout werd vervangen door ijzer en kunststof. Over de strijkplank werd regelmatig een nieuwe tijk gespannen. Het ouderlijk huis veranderde in een privéfabriek. Huisvrouwen hadden het nog nooit zo druk gehad. Het huis diende een bastion van hygiëne te zijn. Vandaar dat in elke maand maart de omvangrijkste battle tegen spinrag, stofnesten en vette keukenplanken werd gevoerd. Alles kwam op z’n kop te staan, moeder ging in de aanval met boender, bezem, stofzuiger, ragebol en sopdoeken. De kastplanken kregen nieuw glanspapier en een vrolijk papiergeknipt sierrandje. Het lezen van de Libelle en de Rosita schoot er dan volledig bij in. Op reclamefoto’s in die bladen zagen we dol enthousiaste vrouwen in glanzende interieurs met hoofddoek en schort lachend aan het schuren, schrobben, lappen, poetsen, vegen, kloppen, zuigen en strijken. En wij? Wij mochten meehelpen op deze belangrijkste dag in het jaar. De beloning stond al vast: macaroni met kaas en ham. Smullen.
Bijna waren deze bizarre jeugdervaringen uit het geheugen verdwenen. Maar de ontelbare foto’s in het boekje Honderd jaar huishoudelijk werk, brengen alles weer haarscherp in de herinnering. Huisvrouw worden leerde je bijvoorbeeld op de Amsterdamsche Huishoudschool. Daar werden legers jonge vrouwen in uniform niet alleen huishouddiscipline bijgebracht, maar ze leerden ook koken. Macaroni bijvoorbeeld.
Ingrid van der Vlis: ‘In Holland staat een huis. Honderd jaar huishoudelijk werk’. Uitgave van Scriptum Publishers. 208 pagina’s 3,95 euro. Bij Kunst & Vliegwerk, Oude Kijk in ’t Jatstraat 10 in Groningen.