Gipsafgietsel van l’inconnue de la Seine.
copyright: www.etsy.com
In het atelier van onze tekenleraar op het Amsterdamse Prinseneiland, leerden wij met houtskool naar gipsen afgietsels tekenen. Daar hing het dodenmasker van Beethoven aan de muur, niet het echte natuurlijk, maar een gipsafgietsel. En een dodenmasker van een lieftallige jonge vrouw, een glimlach op haar lippen bestorven. De zachte contouren, de fluwelige schaduwen die het licht voortbrachten, ze vergden het uiterste van de hand om precies de juiste hardheid van het gips en de zachtheid van haar huid tot leven te wekken.
Haar gezicht stond, na het herhaalde malen te hebben getekend, in het geheugen gegrift.
‘Madeleine, heette ze’, zei Jozef Verheyen, de tekenleraar. ‘Madeleine van de Seine, want het is een onbekend meisje dat aan het eind van de negentiende eeuw in de Seine sprong. Sindsdien is ze het symbool van alle vrouwen die de Seine als laatste uitweg kozen.’
Later bleek dat ze helemaal geen Madeleine heette. Als ‘l’ Inconnue de la Seine’ (de onbekende van de Seine) is ze de geschiedenis ingegaan. De patholoog anatoom annex modelleur die haar druipende lichaam rond 1880 op de ontleedtafel kreeg, was zo geraakt door haar serene glimlach dat hij een dodenmasker van haar maakte, waarvan de kopieën later over de wereld gingen. Er werden romans, toneelstukken, een ballet en zelfs popsongs over haar geschreven. Dat gipsafgietsel sprak enorm tot de verbeelding. Nog steeds.
Groot was de verrassing toen ze in Groningen opdook. In het Universiteitsmuseum, op de tentoonstelling ‘Copying the World. Gipskunst 1860-1960’, zagen wij haar afgelopen week weer. Het gipsafgietsel van haar gezicht ligt in de vitrine nog steeds te glimlachen. Evenals de medische oefenpop die ooit naar haar gezicht werd gemodelleerd om mond-op-mond beademing te leren toepassen.
Het is na zoveel tientallen jaren een bijzonder weerzien, deze Madeleine van het Prinseneiland. Wie ze was, weet niemand. Wel, dat het niet het masker van een verdronken meisje is geweest. Mythes gaan een eigen leven leiden, dat is juist het mooie ervan. Volgens sommigen was ze ‘de dochter van de modelleur’, een ideale titel voor een poëtische Franse film. Schuin over haar gipsen gezicht loopt een scheur. Gips is vergankelijk, net als een mensenleven.
‘Copying the World. Gipskunst 1860-1960’ Universiteitsmuseum Groningen. Open: di t/m zo 13-17 uur. Tot 10 oktober 2016.