Jeroen Eisinga: ‘Nightfall’ (2018) 35 mm film, Kalajoki, Finland. (56’5”)
Bij het zien van ‘Nightfall’, een van de korte films van kunstenaar Jeroen Eisinga komen onmiddellijk de beelden in herinnering uit de prachtige IJslandse film ‘Hrútar’ uit 2015 van Grímur Hákonarson. Hrútar gaat over twee broers, houders van een verdwijnend schapenras, en de teloorgang van de oude IJslandse cultuur. Aan het eind zien we een dwalende kudde schapen in een sneeuwstorm verdwijnen en dan weet je: dat is hun einde.
In Nightfall lijkt het of we dezelfde kudde terugzien. Nog steeds in een sneeuwstorm, ditmaal in een barre Finse winterwereld. Ze staan, terwijl ze bedekt worden onder een laag sneeuw, lijdzaam te wachten op de dood. Daar lijkt het op. Eén van hen ligt ingevroren weggezakt in een wak. Het is een aangrijpend beeld, misschien wel het sterkste van alle zes zwart-wit films die als installatie in de hal van de Haagse Electriciteitsfabriek gelijktijdig worden getoond. Omdat er eigenlijk niets in gebeurt, maar wel je gevoelens aanspreekt.
De overige films gaan over een blaffende, schuimbekkende hond, het kunstmatig ademhalende karkas van een zebra op een zwart-witte tegelvloer, een naakte man, de kunstenaar zelf, die zich laat bedekken door een bijenzwerm. En een filmpje dat associaties wekt met de Russische cinema van de jaren ’50.
De films van Jeroen Eisinga (Delft, 1966) gaan bijna allemaal over beproevingen. Hoe overleef je een bijenzwerm? Hoe is het om als filmmaker, net als die makke schapen, de witte dood te trotseren? Want Jeroen Eisinga stond tenslotte met zijn camera bij dat wak in het Finse Kalajoki. Allemaal fake, wist de Amsterdamse stadskrant Het Parool honend te melden. Kennelijk zijn ze daar niet ervan op de hoogte dat dat essentieel is voor kunst, het scheppen van een illusie, het bespelen van gevoelens, emoties en de waarneming.
Maar er speelt nog iets anders in die Electriciteitsfabriek. De fabriekshal zelf. Die torent in al zijn kille inwendigheid als een superkunstwerk boven de installatie uit, letterlijk en figuurlijk. Een onttakelde hal waarin nog alle ijzeren trappen, gaanderijen, bruggen en gietijzeren, geklinknagelde U- en T-balken aanwezig zijn. En overal sporen van verwijderde zware machines, roestplekken en merktekens. Een architectonische constructie die door Piranesi bedacht had kunnen worden. In die indrukwekkende omgeving past de installatie van Jeroen Eisinga perfect. Door de geluiden van zijn films komt deze ijzeren binnenwereld tot leven. Alsof daar nog elke dag elektriciteit wordt gemaakt.