Schilderij van Frank van Hemert in Eelde. Foto: Eric Bos
Nee, een tweede Marlene Dumas is kunstenaar Frank van Hemert niet. Al gaan zijn schilderijen ook over Zuid-Afrika, het tragisch menselijke, zoals het graf van de onbekende baby, het icoon van alle vermoorde kinderen in onze wereld, over eenzaamheid, de Dwaze Moeders en overleven, ze zijn lang zo rauw en confronterend niet als het werk van Dumas.
De titel ‘Waanzin en Liefde’ zou eerder bij een tentoonstelling van haar werk passen dan bij die van Frank van Hemert (Kerkrade, 1956) die afgelopen woensdag in Museum De Buitenplaats in Eelde geopend werd.
Maar sprankelend kleurig is het wel, een feest van verf. Dat zou op zich al genoeg zijn om te gaan kijken. De verklaringen bij zijn werk doen echter heel veel meer verwachten dan je uiteindelijk te zien krijgt. Met andere woorden, zijn thema’s en onderwerpen zijn beduidend dramatischer en gezwollener dan zijn schilderijen waarmaken. Misschien met uitzondering van de serie ‘Hölderlintürme’, genoemd naar de toren aan de Neckar waarin de vroeg-romantische dichter Hölderlin zijn gedichten schreef, lijdend aan aanvallen van waanzin. Daar heb je het dus, de Waanzin uit de titel van de tentoonstelling. Wat je ziet is iets wat op matrassen op een vloer lijkt, besmeurd met rode verf. Bloed? De gevolgen van marteling? Iemand naast mij dacht dat het om met jam besmeerde boterhammen ging.
In de serie ‘Graf van de onbekende baby’ zien we babykopjes die er redelijk gezond en levend uitzien, zoals ze liggen te slapen. Gewoonlijk kijk je onbevangen naar zulke taferelen en verbindt je er je eigen associaties aan. Door de tentoonstelling de titel Waanzin en Liefde te noemen, met als extra kreten Hoop en Verlangen, voel je je gedwongen om dat er ook in te zien, wat beslist ten koste gaat van de pure kijkervaring.
La mort subite
Je wilt juist graag weten waar die kleuren over gaan, de figuratieve beeldelementen die Van Hemert vermengd met abstractie en expressionisme. Schilderijen met grote paarde- en zonnebloemen. Misschien is de liefde aanwezig in enkele rauwe beelden met de titel ‘La mort subite’, waarop het gezicht van een vrouw met wijd open mond in extase is te zien.
In Museum Bommel van Dam gaf Frank van Hemert, die toch enige vermaardheid heeft opgebouwd met zijn grote, met kleur bezwangerde doeken zijn tentoonstelling de titel ‘Geboorte, Copulatie, Dood’. Grote woorden die beslist publiek zullen trekken, maar ook daar zagen we dat de grote schilderijen en houtskooltekeningen het wonnen van de woorden. Kunstenaars zouden voorzichtig moeten zijn met woorden, met intenties en pretenties. Ze kunnen de beelden die ze maken versterken, maar ook onderuit halen en meestal blijken ze volstrekt overbodig al zit er een commercieel tintje aan. Het ronkt al genoeg in de kunstwereld. Een simpele zaaltekst waar de kunstenaar zich mee bezig houdt, was voldoende geweest.
Dus kijken we naar zijn beelden. Dat zijn groot formaat doeken met ongemengde kleuren uit de tube, gewoon zo direct mogelijk erop gesmeerd of gespateld waardoor ze van de wanden spatten. Pasteus aangebracht, met dikke verfklodders op een achtergrond bestaande uit een aantal kleurlagen en patronen, ook wel grote spat- en vlekpatronen, alsof we naar een uitvergrote melkweg kijken, een universum waarin menselijke vormen zweven. Beste spannend. Die mensfiguren zijn overigens niet altijd even sterk en overtuigend van vorm, ze drukken door hun wat onbeholpen vorm weinig tot niets uit. Heel anders is dat bij een prachtig drieluik met op elk luik een levensgrote mensfiguur, waarvan vooral het linkerluik er uitspringt door de kracht van het beeld. Daar is het de houding van de simpel gevormde vrouwenfiguur die stemming en leven uitdrukt. Gevoel.
Een krachtige serie grote houtskooltekeningen met de titel ‘You Me’, begroet de bezoekers bij binnenkomst. Daarop zien we vage mensfiguren achter stevig aangezette, verlepte paardenbloemen.
Innerlijke emotie
Er zijn ook heel mooie, bijna abstracte voorstellingen, rauw op het doek aangebracht waarin uitsluitend de kleuren die je overrompelen en een verhaal lijken te vertellen. Sommige overtuigen meteen, anderen laten weinig van hun innerlijke emotie zien. En enkele indrukwekkende, supereenvoudige ‘bloemstillevens’ op groot formaat.
De kwaliteit wisselt dus nogal, al is de tentoonstelling op zich een feest voor het oog. En het kan het alleen maar worden toegejuicht dat Patty Wageman met haar nog prille programma van eigentijdse schilders en tekenaars behoorlijk haar nek uitsteekt. Het zijn tentoonstellingen die veel publiek verdienen, niet alleen uit Eelde, Paterswolde en Haren. Dat moet nog vreselijk wennen aan dit soort tentoonstellingen, vooral omdat ze het museum nog kennen van een veel minder avontuurlijker en herkenbaarder vorm van figuratie.
Eric Bos
Frank van Hemert, ‘Waanzin en Liefde’. Museum De buitenplaats, Eelde. T/m 26 juni 2016. Open: ma t/m zo 11-17 uur.