René Magritte: ‘Le plaisir’ (1927) olieverf op linnen (97x74cm)
copyright: Wikiart.org
Vreemde taferelen schilderde René Magritte tussen 1925 en 1930. Het wordt wel zijn macabere of zwarte periode genoemd. Niet dat hij in die jaren depressief was, maar onder invloed van de opvattingen van de Surrealisten toen hij in die jaren met zijn vrouw Georgette in Parijs verbleef, zijn het niet zomaar geschilderde dromen die hij schilderde, maar pure nachtmerries. Zoals ‘De bedreigde moordenaar’, ‘La Forêt’ en ‘Le plaisir’ om maar een paar schilderijen uit 1927 te noemen.
Over Magritte (1898-1967) is alles al bekend en gezegd. Maar op de tentoonstelling ‘Zie de Mens’ in museum De Fundatie, met honderd portretten en mensfiguren uit elk jaar van de afgelopen eeuw, stappen we in een schemerig zaaltje het jaar 1927 binnen en staan we pardoes voor ‘Het plezier’ van Magritte. Het is geen portret, het is een enigszins grauwkleurig schilderij en toont het hoofd van een jonge vrouw, een meisje, voor een boom met uitheemse vogels. Gretig zet ze haar tanden in één van hen.
Wat Magritte er mee bedoelde, weten we niet. Hij gaf zijn motieven zelden prijs. Het verorberen van vogels is mensen overigens niet vreemd, vooral niet in verband met de feestdagen. Maar rauw? Zo blijkt deze eenvoudige compositie een toonbeeld van wreedheid te zijn, vooral door de combinatie ‘onschuldig’ meisje en de bizarre situatie waarin ze een levende vogel verslindt. Alsof ze een roofdier is, waar mensen doorgaans niet graag van beticht willen worden. Misschien is het ’t onverwachte moment waarop dit enigszins verscholen schilderij opduikt tussen 99 andere kunstwerken, schilderijen, foto’s, videofilms en sculpturen.
Verderop hangt een foto die de surrealist Man Ray een jaar eerder maakte. ‘Noir et Blanche’ heet het en we zien het hoofd van een blanke, jonge vrouw op tafel liggen terwijl ze een zwart Afrikaans masker vasthoudt dat qua vorm op haar hoofd lijkt. Ook surrealistisch, waarbij niet wij maar de afgebeelde vrouw degene is die droomt. Maar de geruststellende glamour van die foto ontbeert het meisje dat op het schilderij met plezier toehapt waarbij het bloed op haar schone kanten kraagje druppelt. Ze trekt zich er niks van aan dat wij naar haar staan te kijken. Alsof de titel al niet erg genoeg is.
De tentoonstelling ‘Zie de Mens’ in museum De Fundatie in Zwolle is te zien t/m 15 januari 2017. Voor openingstijden: www.museumdefundatie.nl