Alberto Giacometti: Museumdirecteur Ralph Keuning beschouwt ‘Lopende man II’ (1960) brons, (183 cm hoog) in De Fundatie. Foto: Eric Bos – 2018
Op de tentoonstelling ‘Alberto Giacometti en Lynn Chadwick’ in Museum De Fundatie in Zwolle komen we zomaar de ‘Lopende man’ tegen. Een uitgemergelde mannenfiguur van brons. Meer suggestie dan volume, zoals alle beelden van Giacometti naalddunne weergaves van mensen zijn. Honger, denk je dan, oorlog. In de catalogus van de tentoonstelling staat een paginagrote foto van de Lopende man in een landschap dat onmiddellijk associaties wekt met de Tweede Wereldoorlog. Zo is de foto ook getiteld: ‘Giacometti’s Lopende man II (1960): een figuur in een naoorlogs landschap’. Akelige verbanden. Maar ook hoop. Dat je als mens ondanks alle ontberingen overeind blijft en verder gaat, op weg naar een betere bestemming.
Na de Tweede Wereldoorlog gaf Jean Paul Sartre een duiding van de Lopende man en van alle magere mensfiguren van Giacometti, de Zwitserse beeldhouwer die vanaf 1922 in Parijs woonde. Sartre kwam vaak bij zijn vriend in diens atelier aan de Rue Hippolyte Maindron op bezoek. Dat atelier is sinds kort elders weer opgebouwd.
Sartre zag in Giacometti’s werk zijn eigen levensopvatting weerspiegeld, de kern van zijn filosofie, het Existentialisme. Alberto Giacometti (1901-1966) was stomverbaasd daarover en verbrak de vriendschap meteen. Dat kwam ook doordat Sartre in zijn autobiografie ‘Les Mots’ een ongeval beschreef waar Giacometti bij betrokken was. Op de Place des Pyramides was een dronken Amerikaanse automobiliste over zijn voet gereden. Volgens Sartre was dat de existentiële schok die de kunstenaar de volgende uitspraak had ontlokt: “Ik ben niet voorbestemd om beeldhouwer te worden, misschien ben ik zelfs niet eens voor het leven bestemd; ik heb geen enkele bestemming.’
Dat vond Giacometti misbruik maken van iemands persoonlijke gedachtengoed, vooral als die persoon met een gebroken voet op het asfalt lag.
Kenmerkend voor Sartres aanmatiging vond Giacometti dat Sartre ook nog ten onrechte vermeldde dat het ongeluk op de Place d’Italie had plaatsgevonden. Giacometti bleef er zijn leven lang boos over. Wilde interpretaties van zijn werk bleven hem achtervolgen. Hoezo was zijn Lopende man een icoon van oorlog en honger? Hij maakte tussen 1945 en 1960 een aantal lopende mannen, grote en kleine. Wat hij er slechts mee wilde uitdrukken was de gehaaste mens in de grote stad. Waarom zijn mensfiguren broodmager zijn, wist hij zelf ook niet. Ze ontstonden zomaar, terwijl hij eindeloos in zijn wasmodellen kneep en boetseerde. Zijn Lopende man werd wat het is: een intrigerend kunstwerk.
Giacometti/Chadwick Museum De Fundatie Zwolle. T/m 6 januari 2019. Open: di t/m zo 11-17 uur. www.museumdefundatie.nl